Samisk SMS?

Samisk ungdom etterlyser de samiske bokstavene på mobiltelefonen.

- Vi krever at det skjer noe snart. Vi begynner å miste språket vårt. Det sier leder Kare-Elle Partapuoli i ungdomsutvalget til Norske Samers Riksforbund.

Statssekretær i Moderniserings-departementet Eirik Lae Solberg sier at de nå oppfordrer mobiltelefonselskapene å sette inn samisk i mobiltelefonene.

Kva som skal til

Tekniske føresetnader

Dei tekniske føresetnadene for å få samisk SMS er allereie til stades.

Alle mobiltelefonar opererer med Unicode som intern kodingsstandard for bokstavar. Det vil seie at det allereie finst reserverte talkodar ikkje berre for nordsamisk, men for skolte- og kildesamisk, urnordiske runer, egyptiske hieroglyfar, inuktitut-stavingsskrift, og cherokee (jf. http://www.unicode.org/charts/). Ein annan ting er så om dei har bokstavar til dei. Nokia har t.d. relativt smale språkval for kvar telefon, slik at viss du kjøper ein telefon i Noreg vil du ha andre språkfunksjonar enn om du kjøper ein telefon i Finland, Tyskland eller Kina. Andre produsentar (eg har prøvd ein Siemens A55) puttar flest mogleg språk inn i same telefon, eg har sjølv skrive på russisk på ein slik telefon, og sendt meldinga til ein Nokia, som kunne lese russisk, men ikkje skrive det.

For å skrive samisk må to ting vere oppfylt. Først må dei samiske bokstavane vere med i inntastingsfunksjonen, slik at du kan skrive š viss du trykker på tast nummer 7, á og č på 2, đ på 3, ŋ på 6, ŧ på 8, og ž på 9. Når dette er på plass er det berre å skrive, på den sakte måten. Viss du får tak i ein Siemens kan du allereie skrive dei fleste bokstavane (hmm, eg ringte Siemens-eigaren, og ho fekk ikkje til å skrive inn č, š, ž heller, så det trengst litt næreare gransking her), får du tak i ein Nokia som er laga for kroatisk, kan du skrive alle andre samiske bokstavar enn t og ŋ allereie i dag (at du kan det er eg overtydd om, eg trur til og med eg har sett det).

Den andre tingen du vil ha oppfylt er å kunne skrive effektivt, i “/=abc-modus”, og ikkje berre i “abc-modus”, for å seie det slik, eller med ordboksfunksjonen påslått. Det som ligg bak denne modusen er den såkalla T9-teknologien, jf. http://www.t9.com/. (T9 har tydelegvis monopol på denne teknologien, dei har alle telefonprodusentane som kundar, sjølv om teknologien er enkel nok). Ideen bak er at kvar ordform får ein talkode, slik: ideen = 43336 bak = 225 er = 37, at = 28, osb. Men kvar talkode kan vere ulike ord, t.d. er 28 = at, av, åt, bu, au, cu, bv, æt, bt. Når vi trykker på *-tasten blar vi oss gjennom desse framlegga. Dei kjem sjølvsagt ikkje i tilfeldig rekkjefølgje, men i frekvensrekkjefølgje, med dei vanlegaste orda først.

For å lage ei samisk T9-løysing, trengst det altså ei liste over samiske ordformer, ordna etter frekvens. Deretter har folka i T9.com ferdige algoritmer for å lage ein T9-funksjon. Desse algoritmene er ikkje kompliserte, det å lage dei tilsvarer omtrent ein passande semesteroppgåve på eit treårsstudium i programmering (litt vel vanskeleg for meg, men lett nok for ein programmerar). Problemet er altså meir politisk. No er det slik at mobiltelefonar blir selde med programvare ferdigmontert. Det er berre tilfeldig at vi ikkje kan kjøpe programvare og telefon kvar for seg, slik vi gjer det med (andre) datamaskiner. Med eit slikt system kunne vi ha kjøpt den telefonmodellen vi ville ha, og deretter berre installere den samiske T9-teknologien som entusiastiske open-kjeldekode-hackarar hadde laga. No er det som kjent ikkje slik, og dermed inneber eit samisk sms-prosjekt forhandlingar med mobiltelefonprodusentane. Sannsynlegvis vil det vere lettare viss vi kan seie til dei at “utviklingskostnadene er allereie ordna”, dvs. det kan vere ein ide å diskutere med T9.com først.